Çeviri ve Çevirmenin Edebiyat ve Kültür Dizgesini Şekillendirmedeki Rolü

Dr. Ayşe Banu Karadağ

İnsanlar arasında iletişimi sağlamak üzere yüzyıllardır yapılagelen çeviri, kuram ve uygulamaya ilişkin birçok tartışmayı beraberinde getirmiştir. Dil ve edebiyat üzerine çalışan çeşitli bilim dallarından uzmanlar çeviri ile ilgilenmişlerdir. Onların bu rastlantısal ilgisi çevirinin, kimi dönemlerde dilbilimin, kimi dönemlerde de edebiyatın bir alt dalı olarak görülmesine neden olmuştur. Artık günümüzde çeviribilimden özerk bir bilim dalı olarak söz edilmektedir. Bu noktada akla gelen ilk temel soru hiç kuşku yok ki çeviribilimin "özerk" bir bilim dalı olarak bilim çevrelerinde ne zaman kendini kabul ettirmeye başladığı, başka bir deyişle çeviriden çeviribilime geçişin ne zaman gerçekleştiğidir.

"Çeviri"den "Çeviribilim"e Geçiş

Çeviribilimin yakın tarihine bakılacak olursa, dünyada ilk kez "çeviribilim"den söz ederek bu geçişi sağlayan "öncü" bilim adamının James S. Holmes olduğu söylenebilir. Holmes tarafından ilk olarak 1972 yılında III. Uluslararası Uygulamalı Dilbilim Kongresi'nde sunulan "Çeviribilimin Adı ve Doğası" [The Name and the Nature of Translation Studies] (1972) başlıklı bildiri, daha sonra Çevrilmiş! [Translated!] adlı kitapta genişletilmiş şekliyle yayımlanmıştır (1988: 66-81). (devamı için)