Okan Üniversitesi'nde Bir İlk

Boğaziçi Üniversitesi Çeviribilim Bölümü öğretim üyelerinden Prof. Dr. Saliha Paker, 26 Aralık Pazartesi günü 14:00-16:00 saatleri arasında “Bir Çeviri Tarihi Kur(gula)mak Neden Gerekli (Olsun)?” başlıklı bir konuşma yaptı. Çeviribilimi ülkemize ilk tanıtan önemli araştırmacılardan olan ve ülkemizde çeviribilimin ve çeviri tarihinin kurumsallaşmasına katkıda bulunan Saliha Paker, konuşmasında Türkiye-odaklı çeviri tarihi çalışmalarını ele aldı; konuyu, kişisel deneyimlerini de yansıtan ve üç döneme ayırdığı bir süreç içinde inceledi. Konuşmasının ilk bölümünde, “kurmak” ve “kurgulamak” kavramları üzerinde duran Paker, “tarih”in kurgusal niteliğine dikkat çekti. Tarihi, kurulan-kurgulanan ve yeniden yazılan bir etkinlik olarak değerlendiren Paker’e göre, ülkemizde çeviri tarihi araştırmacısı kendisinden önce “tesis edilmiş” başka tarihlerden ve onların kurgularından çalışmasına başlamak durumundadır. Ancak bu tür başlangıçların hem olumlu hem de olumsuz yönleri bulunduğuna işaret eden Paker, modern çeviri tarihçisinin özellikle Osmanlı kültürüne ilişkin çalışmalarda yeni bir çeviri tarihi kurgulamak zorunda kaldığını belirtti; bunun nedenlerini çözümlemeye çalıştı. Bu bağlamda, modern araştırmacılara birer çeviri tarihi kurgusu sunan Cumhuriyet dönemi edebiyat tarih(çi)lerinin de geçmişe bakışını sorguladı. Ayrıca, 1980’lerin sonunda, Itamar Even-Zohar’ın “çoğuldizge” kuramından hareketle Tanzimat döneminde Avrupa edebiyatından yapılan çevirilerle ilgili çözümlemelerine değindi; bu dönemi kapsayan kendi çeviri tarihi kurgusunun öyküsünü anlattı. Konuşmasının ikinci bölümünde, Osmanlı kültüründe çeviri tarihine yönelik bazı yerleşik tezleri sorgulayan Paker, Osmanlıda çeviri faaliyetinin Anadolu sahasında Beylikler dönemine değin uzanan bir geçmişi bulunduğunu vurguladı. Üçüncü bölümde ise son dönemde akademik alanda yapılan çeviri tarihi çalışmaları sonucunda gelişen/geliştirilen araştırma paradigmalarına değindi. Bu bağlamda, kendi kültür dizgemizin başka kültürlerle dinamik bir şekilde karşılaştırmalı olarak incelenmesi gereğini belirtti. Çeviri ile kültür tarihinin içiçe geçmişliğini vurgulayan Paker’e göre, tarihsel araştırmalarda olguların süreklilik/süreksizlik içinde ele alınması, unutulanın tekrar hatırlanması, böylece kültürel hafızanın taze tutulması önemlidir. Son yıllardaki akademik çalışmalarla gelişen yeni araştırma paradigmalarının, önceden “tesis edilmiş” kurguları “sarstığını”, “söktüğünü” dile getiren Paker, tek bir çeviri tarihinin de olamayacağını vurguladı. Sonuç olarak, çeviribilim bakış açısıyla Osmanlı ve modern Türk toplumunda çeviri tarihine ilişkin ilk çalışmaları yapan Saliha Paker, tezlerini ve tarihsel araştırmalara yönelik yöntemsel ipuçlarını ilk kez Okan Üniversitesi’nde gerçekleşen bu konuşmada dile getirmiş oldu. (Yard. Doç. Dr. Cemal Demircioğlu)