Çevirmen Dipsiz Kuyuda

Sabri Gürses 12 Ağustos 2005'te Çin Savunma Bakanı'na ait bir konuşma internette yayınlanmış ve siteden siteye sıçrayarak birçok yoruma konu olmuş. Konuşma çok şaşırtıcı, ürkütücü, garip bir içeriğe sahip: Çin'in Amerika'yı işgal etmek zorunda olduğundan, bu işgali yaparken altyapıya zarar vermeyip sadece canlıları ortadan kaldıracak savaş yöntemlerine başvuracak olduğundan bahsediyor. Çin ve genel olarak Asya, ancak dillerini bilenlerin aralayabildiği bir kapalı kutu olduğundan konuşma özellikle ilginç, çünkü bu metnin gerçekliğini kanıtlayabilecek tek şey bunun kim tarafından çevrildiği, bir özgün metninin bulunması ve çevirinin nasıl yapıldığı. Metni veren ilk kaynak bunun "verbatim" bir çeviri olduğundan bahsediyor, bu da çok açıklayıcı değil, yani Verbatim adlı bir şirketin çevirisi mi, yoksa "kelimesi kelimesine" bir çeviri mi? Ayrıca çevirmen adı yok. Aynı şey, 11 Kasım'da Orhan Pamuk'un Fransa ödülünü alması sırasında sözkonusu oldu. Önce bir haber sitesi Pamuk'un yerli yayıncısının basın bültenine dayanarak verdi haberi, alınan ödülün çeviri kitap ödülü olduğunu belirtti, ama çevirmenin adını anmadı. Bir başka gazetede haber, çeviri olgusu hiç belirtilmeden yer aldı. Oysa açıkça sözkonusu olan şey, Fransızcaya çevrilmiş bir kitaba ödül verilmiş olmasıydı. Bunun bize has bir unutkanlık olduğunu savlamak da temelsiz olacak, çünkü Fransız haber kaynaklarında da çevirmen adı unutulabiliyor. Ama Pamuk'un ödül alan Neige (Kar) çevirisini kimin yaptığını bulmak, özel bir sevinç yaratabilir: bu çevirmen Fransız Anadolu Araştırmaları Enstitüsü'nden Jean-François Pérouse. Dolayısıyla bu çeviri Türkiye üzerine araştırmalar yapan birinin çalışması olarak, Pamuk'un daha önceki Fransızca çevirmeni olan Münevver Andaç'ın çevirileriyle strateji açısından karşılaştırılabilir nitelikte. Kim çevirdi? Gitgide içiçe geçen, fraktallaşan bu haber dünyasında bu her şeyin en temel sorusu gibi. Çin savunma bakanının konuşmasını kim çevirdi? Orhan Pamuk'un kitabını kim çevirdi? Sahi, Yeni Hayat'ı Fransızcaya Orhan Pamuk kendisi mi çevirdi?